Dr. Jane Goodall, DBE
Oprichter – het Jane Goodall Instituut
VN boodschapper van de Vrede
Etholoog, natuurbeschermer en filantroop
Dr. Jane Goodall, DBE, oprichter van het Jane Goodall Instituut, VN boodschapper van de Vrede, Officier in de Orde van Oranje-Nassau en wereldberoemd etholoog, natuurbeschermer en filantroop – is op 91-jarige leeftijd overleden.
Dr. Jane stond wereldwijd bekend om haar 65 jaar durende studie van wilde chimpansees in Gombe, Tanzania. Later in haar leven breidde ze haar focus uit en werd ze wereldwijd pleitbezorger voor diverse dier- en natuurbescherming gerelateerde doelen.
Jane had een passie voor het bevorderen van de betrokkenheid van jongeren bij natuurbeschermings- en humanitaire projecten en leidde vele educatieve initiatieven gericht op zowel wilde als gevangen chimpansees. Ze werd altijd geleid door haar fascinatie voor de mysteries van de evolutie en haar overtuiging van de basale noodzaak om alle vormen van leven op aarde te respecteren.
Geboren als Valerie Jane Morris-Goodall, was Jane de oudste dochter van zakenman en autocoureur Mortimer Herbert Morris-Goodall en schrijver Margaret Myfanwe Joseph.
Jane ontwikkelde haar passie voor wilde dieren al op jonge leeftijd en ze las over de natuur wanneer ze maar kon. Haar droom was om naar Afrika te reizen, meer over dieren te leren, en boeken over ze te schrijven. Nadat ze als serveerster gewerkt had om genoeg geld te sparen voor de boottocht naar Kenia, werd Jane aangeraden om contact op te nemen met erkend paleontoloog Dr. Louis Leakey. Louis gaf haar een baan als secretaresse bij het Nationaal Museum in Nairobi. Hier kreeg Jane de kans om tijd door te brengen met Louis en Mary Leakey in de Olduvaikloof, op zoek naar fossielen.
Na het zien van Jane’s geduld en doorzettingsvermogen vroeg Louis haar om naar Tanzania te reizen om families wilde chimpansees te bestuderen in de bossen van Gombe. Hierop terugkijkend heeft Jane altijd gezegd dat ze onderzoek had willen doen naar elk dier, maar zich bijzonder gelukkig prees met de kans om de meest nabije levende verwant van de mens in het wild te kunnen bestuderen.
Op 14 juli 1960 kwam Jane voor het eerst in Gombe aan. Hier ontwikkelde ze haar unieke begrip van het gedrag van chimpansees en deed ze de baanbrekende ontdekking dat chimpansees gereedschap gebruiken. Wetend dat Jane alleen serieus genomen zou worden met een academische titel, en ondanks dat ze geen universitair diploma had, regelde Louis voor Jane een plek aan Newnhem College, Cambridge, om te kunnen studeren voor een PhD in ethologie. Jane’s proefschrift, ‘Het gedrag van vrij levende chimpansees in het Gombe Stream Reserve’ rondde ze in 1965 af. Haar drie maanden durende studie mondde hierna uit in een buitengewoon onderzoeksprogramma dat tot op de dag van vandaag doorloopt.
Jane is twee keer getrouwd. Haar eerste echtgenoot, Hugo van Lawick, was een Nederlandse baron en natuurfotograaf die voor National Geographic werkzaam was toen ze elkaar ontmoetten. Jane en Hugo scheidden in 1974, en Jane trouwde later met Derek Bryceson, een lid van het Tanzaniaanse parlement en voormalig directeur van de nationale parken van Tanzania. Derek overleed in 1980.
Tijdens haar leven schreef Jane meer dan 25 boeken voor volwassenen en kinderen, en verscheen in verscheidene documentaires en films, waaronder twee grote IMAX producties. In 2019 opende National Geographic ‘Becoming Jane’; een tentoonstelling gewijd aan het levenswerk van Jane in hun Washington DC museum. In 2020 ging ‘The Hope’ in première; een documentaire die haar onvermoeibare werk als wereldwijd activist voor een gezonde planeet in verfilmde.
Haar onderscheidingen weerspiegelen haar uitzonderlijke bijdrage aan verschillende gebieden. In 2002 werd ze benoemd tot VN-boodschapper van de Vrede. Twee jaar later werd ze benoemd tot Dame Commander van het Britse Koninkrijk (DBE) in Buckingham Palace. In 2023 werd Jane geridderd als Officier in de Orde van Oranje-Nassau. Jane ontving ook de Franse Légion d’honneur, de Benjamin Franklin Medal in Life Science, de prestigieuze Kyoto-prijs van Japan, de Ghandi-King Award for Nonviolence, The Medal of Tanzania en de Tyler Prize for Environmental Achievement. Bovendien is ze erkend door lokale overheden, onderwijsinstellingen en liefdadigheidsinstellingen over de hele wereld.
Jane richtte in 1977 het Jane Goodall Instituut op, in eerste instantie om haar onderzoek in Gombe te ondersteunen. Momenteel zijn er 25 JGI kantoren wereldwijd actief, waaronder in België.
In 1991 richtte Jane Roots & Shoots op, haar wereldwijde humanitaire en milieuprogramma voor jongeren van alle leeftijden. Het initiatief ontstond dankzij 12 middelbare scholieren in Dar es Salaam, Tanzania. Inmiddels is Roots & Shoots actief in meer dan 65 landen en heeft het al jongeren in meer dan 120 landen geïnspireerd en tot actie aangespoord. Roots & Shoots-leden krijgen de mogelijkheid om deel te nemen aan praktische programma’s om positieve veranderingen teweeg te brengen voor dieren, het milieu en hun lokale gemeenschappen. Ook in België komen kinderen in actie middels Roots & Shoots.
In 2017 richtte Jane de Jane Goodall Legacy Foundation op, om zo de voortdurende stabiliteit van de belangrijkste programma’s die ze had gecreëerd – haar levenswerk – te waarborgen.
Tijdens haar leven en opmerkelijke carrière heeft Jane generaties wetenschappers geïnspireerd, talloze mensen uit alle lagen van de samenleving hoop geboden, en ons allemaal op het hart gedrukt dat ‘ieder van ons elke dag een verschil maakt – het is aan onszelf om te bepalen welk verschil dat is’.
Haar nalatenschap leeft voort met het lopende onderzoek in Gombe, het gemeenschapsgerichte natuurbeschermingsprogramma TACARE, het werk in opvangcentra Chimp Eden in Zuid-Afrika en Tchimpounga in Congo-Brazzaville, en Roots & Shoots dat jongeren in staat stelt in actie te komen voor mens, dier en het milieu. Hoewel Jane meer dan 300 dagen per jaar op reis was, was Bournesmouth (UK) haar thuisbasis, in het huis waar haar oma en moeder voor haar gewoond hadden. Haar zus Judy Waters en haar familie hebben een cruciale rol gespeeld in het ondersteunen van Jane’s werk door de jaren heen en gaven haar altijd een warm welkom wanneer ze weer thuiskwam. Jane wordt overleefd door haar zoon Hugo Eric Louis van Lawick (liefkozend ook wel Grub genoemd) en haar drie kleinkinderen, Merlin, Angel en Nick.